Northmeteo.gr
Αφιερώματα

22 Ιανουαρίου 2004, μια ιστορική κακοκαιρία (χάρτες, ανάλυση και φωτογραφίες)

Η «μετεωρολογική βόμβα» και τα 972 hPa στην Ικαρία.

Συντάκτης: Lambros Georgiou  

(Η φωτογραφία είναι από το λιμάνι του Γαυρίου στην Άνδρο)

 

«H μετεωρολογική βόμβα εξερράγη πάνω από τη χώρα μας», ανέφερε ο τότε διευθυντής του Τμήματος Προγνώσεων της ΕΜΥ, κ. Δημήτρης Ζιακόπουλος«H ατμοσφαιρική πίεση στο κέντρο του χαμηλού βαρομετρικού που προκάλεσε την κακοκαιρία έπεσε στα 972 hPa, εξαιρετικά μικρή τιμή για τα μετεωρολογικά χρονικά του τόπου».

Οι άνεμοι έφτασαν και ξεπέρασαν τα όρια του τυφώνα (12 Μποφόρ ή περίπου 115 km/h µέσος άνεµος, µε ριπές που έφταναν τα 160 km/h) και συνοδεύτηκαν από ισχυρές βροχοπτώσεις και καταιγίδες. Η ψυχρή εισβολή που ακολούθησε µετά την αποµάκρυνση του χαµηλού προς την Τουρκία προκάλεσε ραγδαία πτώση της θερµοκρασίας (ενδεικτικά, –8 ºC στην Πεντέλη), χιονοστρώσεις στα βόρεια προάστεια της Αθήνας, ενώ ισχυρές χιονοπτώσεις σηµειώθηκαν ιδιαίτερα στα νησιά του Αιγαίου και στην Κρήτη, σε ορισµένες περιοχές της οποίας το ύψος χιονιού έφτασε το 1,5 µέτρο (Μετεωρολογικό Δελτίο ΕΑΑ).

Ένα γλαφυρό χρονικό από το «λαβωμένο λιμάνι» της Νάξου, εδώ.

Ως μετεωρολογική βόμβα ορίζεται η εκρηκτική βάθυνση ενός χαμηλού, με την πίεση στο κέντρο του να πέφτει τουλάχιστον 24 hPa σε διάστημα 24 ωρών, σε γεωγραφικό πλάτος 60 μοιρών (Synoptic-Dynamic Climatology of the “Bomb”, Sanders and Gyakum). Το κατώφλι της βόμβας είναι η τιμή 1 bergeron (από τον Σουηδό μετεωρολόγο Tor Bergeron.
1 bergeron = 24 sinφ/sin60 hPa/24 hours. Άρα, για το πλάτος π.χ. της Αθήνας (φ=38 μοίρες), η αναγκαία κατώτατη τιμή είναι 17 hPa/24 hours. Γενικά για τη Μεσόγειο, τα κρίσιμα όρια είναι τα 14 hPa στις νοτιότερες περιοχές και τα 20 hPa στις βορειότερες (Ζιακόπουλος).
Να σημειωθεί ότι η “βόμβα” δεν είναι συχνό φαινόμενο στη Μεσόγειο.

 

Συνοπτική περιγραφή της κυκλογένεσης:

Το πρωί της 20ης Ιανουαρίου ένα σαχαριανό χαμηλό σχηματίζεται στα υπήνεμα της οροσειράς του Άτλαντα, στα ανατολικά κράσπεδα μιας ψυχρής μάζας, αποκομμένης πάνω από την βορειοδυτική Αφρική, και κινείται βορειοανατολικά. Πάνω στο θερμό μέτωπο αυτού του χαμηλού, σε ένα μετωπογενετικό και θερμοδυναμικά ασταθές περιβάλλον και με την κυκλογενετική συμβολή ενός μέγιστου του υποτροπικού αεροχειμάρρου, ένα αρχικά αβαθές δευτερεύον κέντρο (η μετέπειτα βόμβα) εντοπίζεται το πρωί της 21ης στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Μεγάλης και Μικρής Σύρτης και κινείται ανατολικά-βορειοανατολικά, τροφοδοτούμενο με θερμότητα και υγρασία από το νότιο ρεύμα στην κατώτερη τροπόσφαιρα. Το ίδιο απόγευμα ξεκινάει, νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου, η απότομη βάθυνσή του, η οποία, με την κάθοδο του πολικού μετώπου στην περιοχή, θα κορυφωθεί το απόγευμα της 22ας Ιανουαρίου πάνω από το Αιγαίο. Η 24ωρη πτώση της κεντρικής πίεσης, από τα 999 hPa στις 1200 UTC 21 Ιανουαρίου στα 976 hPa στις 1200 UTC 22 Ιανουαρίου, αντιστοιχεί σε 1,4 bergeron και επομένως το σύστημα ήταν μια ισχυρή «βόμβα». Η αναλυμένη από το ECMWF ελάχιστη πίεση ήταν∼976 hPa, 4 hPa ψηλότερη από την τιμή που κατέγραψε αυτόματος μετεωρολογικός σταθμός στην ίδια περιοχή. Στο παρακάτω γράφημα, η πορεία και τα στάδια εξέλιξης της “βόμβας” (από: “Satellite observations of the Mediterranean explosive cyclogenesis of 21 – 22 January 2004”, Brikas D., Doukas N. and  Papagiannis D.)

Χάρτης επιφάνειας της 22 Ιανουαρίου, 12 UTC, από την Γερμανική Μετεωρολογική Υπηρεσία (DWD).

Δορυφορική της 22 Ιανουαρίου 2004 στο ορατό φάσμα, από τον δορυφόρο πολικής τροχιάς Aqua.

Η “συνεργασία” κατώτερης και ανώτερης τροπόσφαιρας φαίνεται πως καθόρισε την γένεση και την εξέλιξη αυτού του συστήματος. Αεροχείμαρρος, διείσδυση ξηρού αέρα στρατοσφαιρικής προέλευσης στην κυκλογενετική περιοχή (dry intrusion) και ψυχρή μεταφορά στη μέση τροπόσφαιρα έδωσαν την αρχική ώθηση (forcing), ενώ, στις κατώτερες στάθμες, το θερμό και υγρό νότιο ρεύμα διατήρησε και ενίσχυσε το χαμηλό με τη διαδικασία της έκλυσης λανθάνουσας θερμότητας λόγω νεφοποίησης και υετού, εντείνοντας τις ανοδικές κινήσεις, την σύγκλιση μάζας και την παραγωγή στροβιλισμού. Οι ροές αισθητής και λανθάνουσας θερμότητας από τη “ζεστή” θάλασσα δεν φαίνεται να διαδραμάτισαν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην τροχιά, στην εξέλιξη και στην ισχύ της βόμβας.

Τα βίντεο με τους διαδοχικούς χάρτες (σε χαμηλή ταχύτητα, για να διευκολύνεται η ανάλυση) που αναρτώνται παρακάτω, απεικονίζουν βασικές παραμέτρους της βόμβας του 2004, που επεξηγούνται στις λεζάντες.

Ροή χαρτών επιφάνειας και 500 hPa (από “Synoptic aspects of the Eastern Mediterranean explosive cyclogenesis of 22 January 2004″, Brikas D., Karacostas T., Pytharoulis I.) Λευκές καμπύλες: Ισοβαρείς και μέτωπα επιφάνειας. Μαύρες καμπύλες και σκίαση: Γεωδυναμικά ύψη και θερμοκρασία στα 500 hPa. Γραμμοσκίαση (//): Ψυχρή μεταφορά. Ανάστροφη γραμμοσκίαση (\\): Θετική μεταφορά στροβιλισμού.  

Ροή χαρτών για το “κάτω μισό” της τροπόσφαιρας (επιφανειακές πιέσεις, γεωδυναμικά στα 500 hPa και πάχος στρώματος 1000-500 hPa. Στο βίντεο διακρίνονται καθαρά ο βορειοαφρικανικός και ο βορειοευρωπαϊκός ψυχροί θόλοι (cold domes) καθώς και η συγχώνευση των δύο αυλώνων (trough merger) πάνω από την περιοχή της εκρηκτικής βάθυνσης του χαμηλού.

 

Κατανομή του υετού (μπλέ: βροχή, ροζ: χιόνι), από το προκυκλογενετικό ως το ώριμο στάδιο της “βόμβας”.

 

Γεωδυναμικά ύψη, αεροχείμαρροι και απόκλιση(+)/σύγκλιση(-) στη στάθμη των 300 hPa (ανώτερη τροπόσφαιρα). Η συμβολή του υποτροπικού και του πολικού αεροχειμάρρων στα διάφορα κυκλογενετικά στάδια της “βόμβας” είναι σαφής.

 

Μέγιστα/ελάχιστα δυνητικού στροβιλισμού (Potential Vorticity Anomalies) στην ανώτερη τροπόσφαιρα, σχετιζόμενα με αυλώνες και εξάρσεις, μέγιστα αεροχειμάρρων και ανώτερα μέτωπα. Πίεση και άνεμος στην ισεντροπική επιφάνεια των 320 Κ. Προς το τέλος του βίντεο εμφανίζεται το γνωστό σχήμα “PV- hook” (άγκιστρο δυνητικού στροβιλισμού), η σφραγίδα της ώριμης φάσης κάθε ισχυρής κυκλογένεσης. 

Και μερικές φωτογραφίες από την κακοκαιρία, εδώ. Το διαθέσιμο στο διαδίκτυο οπτικό υλικό για τη βόμβα του 2004 είναι περιορισμένο και μέτριας ανάλυσης.

 

Δημοσιεύσεις – πηγές:

K. Lagouvardos, V. Kotroni and E. Defer: The 21–22 January 2004 explosive cyclogenesis over the Aegean Sea: Observations and model analysis.

Brikas D., Pytharoulis I., Mavroudis, A., Karacostas Th.: Dry intrusion triggering explosive cyclogenesis in the Mediterranean

Καράκωστας, Μπρίκας, Πυθαρούλης και Πέννας: Δυναμικές διαδικασίες της μεσογειακής βόμβας του 2004 (10ο COMECAP 2010, Πρακτικά σελ. 27-35)

Katsafados, E. Mavromatidis, A. Papadopoulos and I. Pytharoulis: Numerical simulation of a deep Mediterranean storm and its sensitivity on sea surface temperature

Δημ. Μπρίκας “Ο υποτροπικός αεροχείμαρρος και η συμβολή του στη δημιουργία και ένταση εξαιρετικών καιρικών φαινομένων στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο” (διδακτορική διατριβή)
https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/14083

https://en.wikipedia.org/wiki/Explosive_cyclogenesis#mw-head

https://everything.explained.today/Explosive_cyclogenesis/

http://www2.wetter3.de/Archiv/

https://worldview.earthdata.nasa.gov/

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Μάρτιος 1987: Αφιέρωμα στον ιστορικότερο χιονιά του 20ου αιώνα (χάρτες, οπτικό υλικό και λίγη «θεωρία»)

Lambros Georgiou

Θεσσαλονίκη: Οι υψηλότερες θερμοκρασίες της θερμότερης ημέρας του καύσωνα (8/2021)

steevekeppas_z28cr39q

Απρίλης 2003: Ένας χιονιάς εκτός προσδοκιών (photos)

giwrgaras528
Northmeteo
Welcome to the No1 Forecast weather site

Το northmeteo.gr χρησιμοποιει cookies για την βελτίωση της εμπειρίας πλοήγησης σας. Περσσότερα

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close