Ο ένας χρόνος lockdown και γενικότερων περιορισμών είχε ενδιαφέροντα αποτελέσματα στις εκπομπές ρύπων. Δεν ήταν όμως αρκετά, καθώς τα επίπεδα ρύπων επιστρέφουν στα «φυσιολογικά» επίπεδα με γρήγορους ρυθμούς.
Ο πλανήτης έχει ήδη θερμανθεί περίπου 1,2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τις προ-βιομηχανικές εποχές από τη στιγμή που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακήρυξε την πανδημία στις 11 Μαρτίου 2020. Έτσι ξεκίνησε μία ξαφνική και πρωτοφανής «μείωση» της ανθρώπινης δραστηριότητας, καθώς ο κόσμος έμπαινε σε lockdown και τα εργοστάσια σταμάτησαν τη λειτουργία τους, τα αυτοκίνητα κράτησαν τις μηχανές κλειστές και τα αεροπλάνα παρέμειναν προσγειωμένα.
Έκτοτε έχουν υπάρξει αρκετές σημαντικές στιγμές, αλλά για τους επιστήμονες αυτή η περίοδος έριξε φως και σε ορισμένα πράγματα που δεν περίμεναν.
Αυτά είναι τα τρία βασικά πράγματα που μάθαμε:
1. Η επιστήμη του περιβάλλοντος μπορεί να λειτουργήσει σε πραγματικό χρόνο
Η πανδημία μας έκανε να σκεφτούμε πώς να ξεπεράσουμε ορισμένες από τις δυσκολίες μέτρησης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, και ειδικότερα του διοξειδίου του άνθρακα, σε πραγματικό χρόνο. Όταν ξεκίνησαν τα lockdowns τον Μάρτιο του 2020, ο επόμενος Παγκόσμιος Προϋπολογισμός Ανθρακα (Global Carbon Budget) που καθορίζει τις τάσεις των εκπομπών ανά έτος δεν επρόκειτο να κυκλοφορήσει μέχρι το τέλος της χρονιάς. Έτσι, οι επιστήμονες του κλίματος ξεκίνησαν να αναζητούν άλλα δεδομένα ικανά να δείξουν πώς άλλαζε το CO2.
Χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες σχετικά με το κλείδωμα ως καθρέφτη για τις παγκόσμιες εκπομπές. Με άλλα λόγια, γνωρίζοντας το ύψος των εκπομπών από διάφορους οικονομικούς τομείς ή χώρες πριν από την πανδημία και σε ποιο βαθμό είχε μειωθεί η κοινωνικοοικονομική δραστηριότητα, η υπόθεση ότι οι εκπομπές τους είχαν μειωθεί κατά το ίδιο ποσό είναι βάσιμη.
Μέχρι τον Μάιο του 2020, μια μελέτη-ορόσημο συνδύασε κυβερνητικές πολιτικές και δεδομένα οικονομικής δραστηριότητας από όλο τον κόσμο προβλέποντας έως και 7% πτώση των εκπομπών CO2 μέχρι το τέλος του έτους, αριθμός που επιβεβαιώθηκε αργότερα από το Global Carbon Project. Τη συγκεκριμένη μελέτη ακολούθησε σύντομα έρευνα από την ομάδα του Piers Foster (σ.σ.: ο οποίος υπογράφει το συγκεκριμένο κείμενο), η οποία χρησιμοποίησε δεδομένα από τις Google και Apple για να αντικατοπτρίζει τις αλλαγές σε 10 διαφορετικούς ρύπους, ενώ μια τρίτη μελέτη παρακολούθησε και πάλι τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα χρησιμοποιώντας δεδομένα για την καύση ορυκτών καυσίμων και την παραγωγή τσιμέντου.
Τα τελευταία δεδομένα από την Google δείχνουν ότι αν και η καθημερινή δραστηριότητα δεν έχει ακόμη επιστρέψει σε επίπεδα προ-πανδημίας, έχει ανακάμψει σε κάποιο βαθμό. Αυτό αντικατοπτρίζεται στην τελευταία εκτίμηση, η οποία δείχνει, μετά από μια περιορισμένη αναπήδηση μετά το πρώτο lockdown, μια αρκετά σταθερή αύξηση των παγκόσμιων εκπομπών κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2020. Αυτό ακολουθήθηκε από μια δεύτερη και μικρότερη βουτιά που αντιπροσωπεύει το δεύτερο κύμα στα τέλη του 2020/αρχές του 2021.
Εν τω μεταξύ, καθώς η πανδημία προχώρησε, το πρότζεκτ Carbon Monitor καθιέρωσε μεθόδους για την παρακολούθηση των εκπομπών CO2 σε σχεδόν πραγματικό χρόνο, δίνοντάς μας έναν πολύτιμο νέο τρόπο να κάνουμε αυτό το είδος επιστήμης.
2. Καμία δραματική επίδραση στην αλλαγή του κλίματος
Τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, η πανδημία θα έχει λιγότερες επιπτώσεις στις προσπάθειες αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής από ό, τι πολλοί άνθρωποι ελπίζουν.
Παρά τους καθαρούς και ήσυχους ουρανούς, η έρευνα στην οποία συμμετείχε ο Foster διαπίστωσε ότι το lockdown είχε στην πραγματικότητα μια μικρή επίδραση στην αύξηση της θερμοκρασίας την άνοιξη του 2020: καθώς η βιομηχανία σταμάτησε, η ατμοσφαιρική ρύπανση μειώθηκε και το ίδιο έκανε και η ικανότητα των αερολυμάτων, μικροσκοπικών σωματιδίων που παράγονται από την καύση ορυκτών καυσίμων, να ψύχουν τον πλανήτη αντανακλώντας το ηλιακό φως μακριά από τη Γη. Ο αντίκτυπος στην παγκόσμια θερμοκρασία ήταν βραχυπρόθεσμος και πολύ μικρός (αύξηση μόλις 0,03 βαθμοί Κελσίου), αλλά παρόλα αυτά ήταν μεγαλύτερος σε σχέσεις με τις αλλαγές που έφεραν τα lockdowns στο όζον, στο διοξείδιο του άνθρακα ή στις αερομεταφορές.
Κοιτάζοντας προς το 2030, τα «απλά» μοντέλα εκτιμούν ότι η παγκόσμια θερμοκρασία θα είναι περίπου 0,01 C χαμηλότερη -ως αποτέλεσμα του Covid-19- σε σχέση με το αν οι χώρες ακολουθούσαν τις δεσμεύσεις εκπομπών που είχαν ήδη τεθεί σε ισχύ στο απόγειο της πανδημίας. Αυτά τα ευρήματα υποστηρίχθηκαν αργότερα από πιο σύνθετες προσομοιώσεις μοντέλων.
Πολλές από αυτές τις εθνικές δεσμεύσεις έχουν ενημερωθεί και ενισχυθεί μέσα στη χρονιά που πέρασε, αλλά εξακολουθούν να μην επαρκούν για την αποφυγή επικίνδυνων κλιματικών αλλαγών και όσο συνεχίζονται οι εκπομπές θα «τρώμε» από το υπόλοιπο του προϋπολογισμού άνθρακα. Όσο περισσότερο καθυστερούμε να αναλάβουμε δράση, τόσο πιο απότομες θα πρέπει είναι οι περικοπές στις εκπομπές.