Συντάκτης: Lambros Georgiou
Τέτοιες μέρες πριν 35 χρόνια, στο τέλος του Φλεβάρη του ΄87, μια συμπαγής πολική αέρια μάζα έχει αποκοπεί στην περιοχή της Σκανδιναβίας – ΒΔ Ρωσίας. Ένας μεγάλου πλάτους ατμοσφαιρικός κυματισμός θα την ωθήσει εν συνεχεία προς τα Βαλκάνια, όπου και πάλι σταδιακά αποκόπτεται. Ο ψυχρός «εισβολέας» θα παραμείνει πάνω από την ευρύτερη περιοχή επί 15 και πλέον ημέρες (!), προκαλώντας, παρά την σταδιακή εξασθένησή του, διαδοχικές κυκλογενέσεις και κατά περιόδους ισχυρές χιονοπτώσεις σε περιοχές της Ιταλίας, μεγάλο μέρος των Βαλκανίων, την Τουρκία και ολόκληρη σχεδόν τη χώρα μας.
1-18 Μαρτίου. Γεωδυναμικά ύψη στα 500 hPa, πιέσεις επιφάνειας και σχετική τοπογραφία (πάχος στρώματος) Η500-Η1000. Όσο χαμηλότερη η μέση θερμοκρασία στα πρώτα 5,5 περίπου χιλιόμετρα της ατμόσφαιρας, τόσο μικρότερο το πάχος στρώματος (χρωματική κλίμακα δεξιά).
Γιατί τον χαρακτηρίζουμε ως τον ιστορικότερο χιονιά του 20ού αιώνα; Λόγω της πολύ μεγάλης διάρκειάς του, λόγω του προχωρημένου της εποχής και λόγω της σχεδόν πανελλαδικής του εμβέλειας. Είναι χαρακτηριστικό ότι το έστρωσε σε πεδινές περιοχές πολύ δύσκολες στο χιόνι, όπως για παράδειγμα στο Αγρίνιο, στη Σπάρτη, στα Κύθηρα. Μάρτη μήνα!
Σπάρτη, Αγ.Νίκων. Ήταν η πρώτη φορά που μέσα στην Σπάρτη τα σχολεία έκλεισαν λόγω χιονιού και η πόλη ήταν ντυμένη στα λευκά για μέρες.
Κύθηρα
Άρτα
Παράλιο Άστρος
Ένα γλαφυρό χρονικό του χιονιά από τον Αη Γιάννη Πηλίου, εδώ.
Γράφει ο Χρήστος Ντουντουλάκης στο ιστολόγιό του (όπου παραθέτει και μια σειρά από σχετικούς χάρτες καιρού):
«Μάρτιος αξέχαστος, μικρό παιδί του δημοτικού τότε. Είχα χάσει το λογαριασμό πόσες φορές το είχε στρώσει. Δεν ήταν λίγες οι φορές που ξεκίνησε να χιονίζει απογεύματα και την άλλη μέρα το πρωί ήταν όλα άσπρα. Πρωινά με παγετούς. Στα μπαλκόνια ήταν επικίνδυνο να περπατήσεις καθώς εύκολα μπορούσες να βρεθείς στο κενό με μια γλίστρα. Έπιανε παγετό σχεδόν η μισή επιφάνεια του μπαλκονιού μέχρι τα παράθυρα. Χιόνισε 11 μέρες μέσα στο πρώτο δεκαπενθήμερο στην Αθήνα! Αρνητικές ελάχιστες στο λεκανοπέδιο είχαμε για τουλάχιστον 10 μέρες!…»
Αθήνα, Πατήσια
Με βάση τα στοιχεία του Μ. Σ. Θησείου του ΕΑΑ, ο Μάρτιος του 1987 ήταν για την Αθήνα ο ψυχρότερος Μάρτιος των τελευταίων 150 ετών. Αποτέλεσμα των ακραίων καιρικών συνθηκών ήταν οι μεγάλες καταστροφές στη γεωργική παραγωγή (κυρίως στις καλλιέργειες ελιάς και εσπεριδοειδών), την κτηνοτροφία και τις υποδομές (έσπασαν από τον παγετό σωλήνες ύδρευσης κ.λπ.) σε πολλές περιοχές της χώρας.
Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω διάγραμμα, με την διακύμανση της μέσης ημερήσιας θερμοκρασίας την περίοδο 1–14 Μαρτίου 1987, όπως καταγράφτηκε σε έξι μετεωρολογικούς σταθμούς των Βαλκανίων. Η πτώση 10°C ή και περισσότερο, δείχνει καθαρά την απότομη διείσδυση πολικού αέρα στην περιοχή (από: Monthly Weather Review 126, 11).
Το χρονικό της ψυχρής εισβολής σε δύο συνέχειες, από τον Δημήτρη Ζιακόπουλο:
http://ziakopoulos.blogspot.com/2017/03/1987-1.html
http://ziakopoulos.blogspot.com/2017/03/1987-2.html
Βίντεο εποχής από τα Λουτρά Αιδηψού:
από τη Λίμνη Ευβοίας:
και από την Καλλιθέα Αττικής:
Περισσότερες φωτογραφίες και αναφορές στον χιονιά, εδώ και εδώ.
Και δύο σχετικές επιστημονικές δημοσιεύσεις:
(1) An extreme cold surge over the Greek peninsula, By K. LAGOUVARDOS, V. KOTRONI and G. KALLOS
(2) March 1987 Cyclone (Blizzard) over the Eastern Mediterranean and Balkan Region Associated with Blocking, By METE TAYANC, MEHMET KARACA AND H. NUZHET DALFES
Στην πρώτη δημοσίευση δίνεται έμφαση σε ατμοσφαιρικές διαδικασίες μέσης κλίμακας στο βόρειο Αιγαίο, κατά την αρχική φάση της ψυχρής εισβολής:
- Φραγή ψυχρού αέρα (Cold-Air Damming) ανατολικά της προσήνεμης στο βορειοανατολικό ρεύμα κορυφογραμμής Ολύμπου-Όσσας-Πηλίου.
- Ισχυρή ισαλλοβαρική συνιστώσα του ανέμου λόγω ραγδαίας μεταβολής του πεδίου των πιέσεων και
- Συμπαγής, ρηχή μετωπική ασυνέχεια με χαρακτηριστικά “ρεύματος βαρύτητας ή πυκνότητας” (gravity/density current). Περισσότερα για τη σχέση – σύγκριση ψυχρών μετώπων και ρευμάτων πυκνότητας, εδώ, εδώ και εδώ.
Στη δεύτερη δημοσίευση αναλύεται πρωτίστως η μεγάλης κλίμακας κυκλοφορία, ήτοι ένας εμποδισμός τύπου “Rex Blocking” στη βόρεια Ευρώπη (από το όνομα του Αμερικανού μετεωρολόγου Daniel Rex, που τον μελέτησε το 1950), ο οποίος οδήγησε στην κάθοδο και εμμονή των ψυχρών αερίων μαζών στην περιοχή των Βαλκανίων. Η διάταξη αυτή μοιάζει αρκετά με τη διάταξη της μεσημβρινής κυκλοφορίας (“Omega Block”), με την διαφορά ότι «η διάταξη “Rex” μπορεί να ανατροφοδοτεί μία ύφεση μέσης ή μεγάλης έκτασης, σχεδόν στάσιμη πάνω από μια περιοχή» (Θ.Κολυδάς).
Σύμφωνα με τους συγγραφείς, “η Κωνσταντινούπολη πήρε το μεγαλύτερο μερίδιο αυτού του γεγονότος· το ύψος του χιονιού έφτασε στις 7 Μαρτίου σε πολλά σημεία το ένα μέτρο, με αποτέλεσμα η Πόλη να παραλύσει…” Άλλες τουρκικές πηγές τον θεωρούν ως τον δριμύτερο μεταπολεμικό χιονιά για την Κωνσταντινούπολη (ό.π. Ζιακόπουλος).
Τέλος, όπως προκύπτει από χρονοσειρές κλιματολογικής απόκλισης της μέσης θερμοκρασίας και του μέσου ζωνικού (δυτικού) ανέμου (αρχείο ΝΟΑΑ), λίγο πριν την ψυχρή εισβολή είχε προηγηθεί ένα ισχυρό επεισόδιο Αιφνίδιας Στρατοσφαιρικής Θέρμανσης (Sudden Stratospheric Warming), το οποίο ενδέχεται να συνέβαλε στη χαλάρωση της δυτικής κυκλοφορίας και στην κάθοδο (και στη συνέχεια στην αποκοπή) του πολικού ψύχους στην περιοχή μας.
Το μεγαλύτερο μέρος της βόρειας Ελλάδας δεν επηρεάστηκε ανάλογα από τις χιονοπτώσεις του Μάρτη του ΄87. Σε λιγότερο από ένα χρόνο όμως, η Θεσσαλονίκη έζησε με τη σειρά της έναν μεγάλο, ιστορικό χιονιά: https://northmeteo.gr/thessaloniki-1988-enas-chionias-poy-afise-istoria-fotografies/