Είτε αυξήθηκε η συχνότητα εμφάνισης είτε απλά καταγραφής τους, οι ανεμοστρόβιλοι είναι μέρος της κλιματολογίας και στην Ευρώπη.
Θεωρείται ότι οι ανεμοστρόβιλοι στην Ευρώπη είναι ένα φαινόμενο λιγότερο επικίνδυνο και συχνό σε σχέση με την Αμερική. Αυτό κρύβει μια δόση αλήθειας, ωστόσο τα δεδομένα που υπάρχουν στην Ευρώπη είναι περιορισμένα, με αποτέλεσμα να μη γνωρίζουμε ακόμα και σήμερα σε τι βαθμό ισχύει αυτό.
Μεταξύ 1950 και 2015, η Ευρώπη αριθμεί 5478 καταγεγραμμένους ανεμοστρόβιλους, από τους οποίους το 33% σημειώθηκε στην κεντροδυτική Ευρώπη (Ηνωμένο Βασίλειο, Βέλγιο, Ολλανδία, Γερμανία, Δανία καιΤσεχία). Στην εικόνα 1a φαίνονται αθροιστικά τα επεισόδια ανεμοστροβίλων που σημειώθηκαν στην Ευρώπη σε χωρική ανάλυση 50x50kmμεταξύ 1950-2015 (πηγή: Antonescu et al. 2017). Ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατανομή των ανεμοστροβίλων σε σχέση και με τον πληθυσμό της Ευρώπης (εικόνα 1b). Συγκεκριμένα, η μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης καταγράφεται σε Αγγλία, Ολλανδία, Βέλγιο και Γερμανία, εκεί δηλαδή που ναι μεν υπάρχουν συχνά και πιο ευνοικές συνθήκες για δημιουργία ανεμοστροβίλων, αλλά και αυξημένος πληθυσμός που πιο εύκολα θα καταγράψει ένα επεισόδιο. Ένα δεύτερο μέγιστο παρουσιάζεται στη Μεσόγειο με την καταγραφή κυρίως ανεμοστρόβιλων θαλάσσης, με τη συχνότερη εμφάνιση να αναφέρεται σε Μαγιόρκα, Μάλτα και Κύπρο.
Κατά την περίοδο 1950-2015, κατά μέσο όρο αναφέρονται στην Ευρώπη 83 ανεμοστρόβιλοι ανά έτος, αριθμός που είναι 11 φορές μικρότερος από αυτόν της Αμερικής. Μεταξύ 1800-1899 αυτός ο αριθμός στην Ευρώπη ήταν 7, ενώ το διάστημα 1900-1949 ήταν 18 ανεμοστρόβιλοι ανά έτος. Η περίοδος 2006-2010 χαρακτηρίζεται πλέον από 250 ανεμοστρόβιλους ανά έτος στο σύνολο της Ευρώπης, με το 2006 να αποτελεί έτος σταθμό λόγω της αυξημένης εμφάνισης ανεμοστρόβιλων και, για τον λόγο αυτό, της δημιουργίας του Ευρωπαικού Εργαστηρίου Ακραίων Φαινομένων. Η αύξηση της συχνότητας καταγραφής του φαινόμενου για την ώρα συνδέεται κυρίως με την αύξηση του πληθυσμού, ο οποίος παρατηρεί τα φαινόμενα, αλλά και με την ανάπτυξη της τεχνολογίας που επιτρέπει πιο εύκολα την καταγραφή.
Τα κλιματικά στοιχεία
Ανεμοστρόβιλοι μπορούν να εμφανίζονται καθόλη τη διάρκεια του έτους, όμως το μέγιστο της εμφάνισής τους εντοπίζεται τους θερινούς μήνες, βέβαια αυτό είναι κάτι που διαφέρει από χώρα σε χώρα (εικόνα 2). Οι ανεμοστρόβιλοι ανεξαρτήτως εποχής, εμφανίζονται κυρίως τις μεσημβρινές και απογευματινές ώρες, ωστόσο τους θερινούς μήνες το μέγιστο εμφάνισης εντοπίζεται τις ώρες 14:00 με 19:00 (τοπική ώρα της εκάστοτε χώρας), χρονική περίοδος που μεταβάλλεται ελάχιστα τον χειμώνα (13:00-17:00). Όσον αφορά τους ανεμοστρόβιλους θαλάσσης, αυτοί φαίνεται πως τους θερινούς μήνες προιμούν να εμφανίζονται κυρίως τις πρωινές/προμεσημβρινές ώρες (08:00-13:00), ενώ τον χειμώνα εμφανίζουν μεγάλη συχνότητα και τις μεσηβρινές ώρες (07:00-16:00).
Η έντασή τους ορίζεται σύμφωνα με την κλίμακα Fujita και την ένταση των ανέμων γύρω από αυτούς, με την κατηγορία F0 να αναφέρεται στους ασθενέστερους (με ένταση ανέμων έως 116km/h) και την F5 ανα αναφέρεται στους ισχυρότερους (με ένταση άνω των 260km/h). Στην Ευρώπη έχουν καταγραφεί ελάχιστοι ανεμοστρόβιλοι κατηγορίας 5. Κατά μέσο όρο το 45% είναι κατηγορίας F1 (117-180km/h), το 26% κατηγορίας F2 (181-253km/h), το 20% κατηγορίας F0 (<116km/h), το 7.5% κατηγορίας F3 (254-332km/h), το 1.5% κατηγορίας F4 (333-418km/h) και F5 (<418km/h).
Πολλές λεπτομέρειες θα βρείτε στην επιστημονική μελέτη Groenemeijer and Kuhne (2014).
Ειναι επικίνδυνοι οι ανεμοστρόβιλοι στην Ευρώπη;
Δυνητικά είναι επικίνδυνοι και οικονομικά και από άποψη τραυματισμών/θανάτων. Την περίοδο 1950-2015, 103 ανεμοστρόβιλοι συνδέθηκαν με 316 θανάτους και 276 ανεμοστροβιλοι με 4462 τραυματισμούς. Όσον αφορά το οικονομικό σκέλος, το μεγαλύτερα ποσά εξαιτίας καταστροφών από ανεμοστρόβιλο έχουν δαπανήσει το διάστημα 1950-2015, η Λετονία (318 εκ. ευρώ), η Λευκορωσία (218εκ. ευρώ), η Ιταλία (133εκ. ευρώ), η Ισπανία (103εκ. ευρώ), η Τουρκία (70εκ. ευρώ) και η Γερμανία (εκ. ευρώ). Στην Ελλάδα τέτοιου είδους καταστροφές έχουν κοστίσει 2.1εκ. ευρώ συνολικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 1950 έως σήμερα η οικονομική καταστροφή που προκαλούν οι ανεμοστρόβιλοι στην Ευρώπη κατά έτος έχει αυξηθεί από <1 εκ. ευρώ σε σχεδόν 40 εκ ευρώ κατά μέσο όρο, κάτι που σίγουρα πρέπει να ευαισθητοποιήσει περισσότερο την πολιτική προστασία και τις κυβερνήσεις.
Το σημαντικότερο ωστόσο είναι η απώλεια ανθρώπινης ζωής. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών δεν έχουν αναφερθεί ανεμοστρόβιλοι που να σχετίζονται με πάνω από 20 θανάτους ανά επεισόδιο. Ωστόσο, η Ευρώπη έχει στο ιστορικό τους και ιδιαίτερα αιμοτοβαμένα επεισόδια ανεμοστρόβιλων. Αυτά είναι τα ακόλουθα:
19/08/1845 – Montville, Γαλλία – Κατηγορία F5 – 70 νεκροί (το πιο θανατηφόρο στην Ευρώπη)
07/10/1884 – Catania, Ιταλία – Κατηγορία αδιευκρίνιστη – 30 νεκροί
12/05/1886 – Μαδρίτη, Ισπανία – Κατηγορία F3 – 47 νεκροί
21/09/1897 – Oria, Ιταλία – Κατηγορία αδιευκρίνιστη – 40 νεκροί
23/07/1910 – Sarono, Ιταλία – Κατηγορία αδιευκρίνιστη – 36 νεκροί
10/07/1916 – Wiener Neustadt, Αυστρία – Κατηγορία F4- 35 νεκροί
24/07/1930 – Volpago del Montello, Ιταλία – Κατηγορία F5- 23 νεκροί
28/07/1930 – Edirne (Αδριανούπολη), Κατηγορία αδιευκρίνιστη- 20 νεκροί
11/09/1970 – Teolo, Venice, Ιταλία – Κατηγορία F4- 34 νεκροί
09/06/1984 – Ivanovo, Ρωσία, Κατηγορία F5 – 69 νεκροί (το δεύτερο πιο θανατηφόρο)
Η εικόνα 3 συνοψίζει τα επεισόδια ανεμοστρόβιλων στην Ευρώπη την περίοδο 1091-2015 σε σχέση με τους θανάτους που προκάλεσαν (Antonescu et al. 2017).
Δείτε επίσης το πιο πρόσφατο επεισόδιο ανεμοστρόβιλου στην Τσεχία κατηγορίας F4 με 6 νεκρούς και εκαντοντάδες τραυματίες:
Τσεχία: Ισχυρός ανεμοστρόβιλος προκάλεσε νεκρούς, τραυματίες και καταστροφές (βίντεο)